تعیین محیط رسوبی نهشته های تبخیری شمال غرب زنجان با استفاده از شواهد پتروگرافی و ژئوشیمیایی

پسروی دریا در اواخر میوسن زیرین باعث تشکیل نهشته های تبخیری در قسمتهای از ایران مرکزی از جمله شمال غرب استان زنجان (معادن ایلجاق و قره آغاج علیا) شده است.پتروگرافی سنگهای این ناحیه وجود کانیهای هالیت، ژیپس، انیدریت و پتاس را نشان می دهد. در معدن ایلجاق اکثر نمونه های بافت ثانویه هالیت موزائیکی چند گوش را همراه با کانیهای پتاس و نودولهای انیدریتی نشان می دهند، با این وجود در تعدادی از مقاطع آثاری از بافتهای اولیه شامل هالیت تجمعی، هالیت جناقی، انحلال هالیت، سیمان هالیتی و سمیان ژیپسی مشاهده می شود. نمونه های منطقه قره آغاج علیا نیز دارای بافتهای اولیه هالیت تجمعی، هالیت جناقی، انحلال هالیت، سیمان هالیتی و هالیت گلی هستند.مقدار برم موجود در هالیتهای اولیه ایلجاق و قره آغاج علیا حاکی از منشا دریایی شورابه های والد این نهشته های تبخیری می باشد. همچنین این مقدار کمتر از میزان آستانه برم برای تبلور کانیهای اولیه پتاس از شورابه است و نشان می دهد کانیها پتاس موجود در معدن ایلجاق دارای منشا ثانویه بعد از تدفین هستند.با تفاسیر فوق درباره محیط رسوبی نهشته های تبخیری شمال غرب زنجان می توان گفت که در اثر پسروی دریا در اواخر میوسن زیرین کفه های نمکی کم عمقی در حاشیه دریا با سه مرحله سیلابی شدن، دریاچه شور و خشک شدن تشکیل شده اند. ورود آب دریا بداخل کفه نمکی در مرحله سیلابی شدن باعث انحلال هالیتهای سطحی و رسوبگذاری مواد آواری شده است. در مرحله دریاچه شور، تبخیر آبهای سیلابی منجر به رسوب هالیت تجمع و هالیت جناقی گردیده است. سرانجام در مرحله خشک شدن سیمان هالیتی، سیمان ژیپسی و هالیت گلی در منطقه تشکیل شده است.معدن ایلجاق نسبت به قره آغاج علیا در قسمت عمیق تر حوضه واقع شده و آبهای سیلابی فاقد مواد اواری بوده اند، در نتیجه هالیت گلی در این منطقه تشکیل نشده است. همچنین نهشته های این معدن پس از رسوبگذاری، در محیط دفنی تحت تاثیر دگرگونی دینامیکی و حرارتی قرار گرفته اند که در اثر این فرایندهای ثانویه کانیهای پتاس و نودولهای انیدریتی تشکیل شده اند.